Karper met ontstoken kieuwen

In een voormalige zandafgraving, gelegen in de gemeente Haaren, provincie Noord-Brabant, werden in mei 2019 meerdere dode karpers gevonden. Voorgaande jaren werd in deze periode ook wel een enkele dode karper in de plas gevonden, maar nu waren in korte tijd meerdere karpers doodgegaan. Voordat de vissen doodgingen, vertoonden de dieren afwijkend gedrag: ze hadden hun schuwheid verloren en waren lusteloos ondanks de paaitijd. De dode karpers waren volwassen exemplaren, waarbij sommige een goede meter lang waren. Om achter de oorzaak van de sterfte te komen, is een net doodgegaan exemplaar direct opgehaald voor onderzoek bij DWHC.

Doodsoorzaak

De onderzochte karper was een volwassen vrouwelijke karper (Cyprinus carpio).
De vis had meerdere kleine zweren op de kop en een hevige ontsteking van de kieuwen. Door de ontsteking van de kieuwen kon het dier niet meer goed ademen. De ontsteking is veroorzaakt door de parasieten Dactylogyrus en Ichthyophthirius spp. In de mondholte had de vis woekeringen van slijmvlies.
Daarnaast waren in de kieuwcellen zogenaamde insluitlichaampjes te zien, hetgeen kan duiden op een virusinfectie. Vandaar dat de kieuw en nieren onderzocht zijn op koi herpesvirus en de verwekker van ‘koi sleepy disease’ (KSD). Beide testen waren negatief.

Microscopisch beeld van kieuwweefsel met de parasieten Dactylogyrus (D) en Ichthyophthirius (I)

Dactylogyrus

Dactylogyrus is een kieuwworm. Kieuwwormen zijn vissoortspecifiek, de kiewworm die voorkomt bij de karper, komt dus zelden voor bij een andere vissoort. De worm zet zich met haakjes vast op de kieuwen. Hierdoor en door de wijze van voedselopnemen (graasbewegingen) beschadigen ze de slijmlaag.  Besmette karpers kunnen ademhalingsproblemen krijgen (versnelde ademhaling) en gaan schuren. Daarnaast worden schudden met de kop, en achteruit zwemmen genoemd. Dergelijke symptomen kunnen ook andere oorzaken hebben, vandaar dat alleen microscopisch kan worden vastgesteld of het zich daarbij daadwerkelijk om kieuwworm handelt.

Ichthyophthirius

Deze eencellige parasiet wordt gezien als één van de meest ziekmakende parasieten van vissen. De ziekte is algemeen bekend als ‘witte stip’.
De parasiet vestigt zich in de slijmhuid van de vis waardoor zweertjes ontstaan en verlies van huid. In aquaria gaan besmette dieren tegen objecten schuren. Verzwakking van het afweersysteem maakt dieren gevoelig voor witte stip. Dit kan bij deze onderzochte karper zijn veroorzaakt door de besmetting met de kieuwworm Dactylogyrus, al dan niet in samenhang met andere oorzaken zoals stress, verminderde waterkwaliteit of van temperatuursveranderingen in het water.

Bronnen en meer informatie over Dactylogyrus en Ichthyophthirius spp.:

Haenen, O. 2014. Karperziekten in Nederland: toen en nu. Aquacultuur 2014, nr 5, blz 36 – 41 (http://edepot.wur.nl/363087)

LICG over houden van huisdieren: Ziekten en aandoeningen bij zoetwatervissen. https://www.licg.nl/aquariumdieren/ziekten-en-aandoeningen-bij-zoetwatervissen/

Nishikigoi Vereniging Nederland: Kieuwworm (Dactylogyrus).  https://www.nvn-koi.nl/content/index.php?itemid=379