Eendenpest bij muskuseenden

Foto: Marianne Biesma

Bij drie muskuseenden (Cairina moschata) uit Midden-Kennemerland is eendenpest vastgesteld. Deze drie dieren maakten deel uit van een kleine populatie van 15 muskuseenden, bestaande uit 5 volwassen dieren (ca 8 jaar oud) en 10 jongere eenden van ongeveer een half jaar oud. In een tijdsbestek van één maand waren alle 15 dieren dood, de 1e stierf begin mei, de laatste begin juni. Drie dieren zijn bij DWHC binnengekomen voor onderzoek naar de doodsoorzaak. Autopsie toonde aan dat ze waren dood gegaan door eendenpest.

De symptomen die de dierenambulance-medewerker bij de dieren zag, waren: ziek worden, waarbij de muskuseenden eerst slappe poten kregen en neerploften na een kort stukje lopen, het lopen werd steeds moeilijker en ze aten ook niet meer. De dierenambulance-medewerker meldde ook dat de vrouwtjes vervolgens doodgingen, maar bij de mannelijke dieren nog een ‘extra-fase’ optrad, waarbij de kop paars werd, en hevig begon te trillen en daarna stierven.

Eendenpest is een zeer besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door het Anatid herpesvirus-1. De ziekte werd voor het eerst in 1923 in Nederland beschreven. Toen dacht men aan een variant van vogelgriep, pas jaren later bleek eendenpest veroorzaakt te worden door een herpesvirus.
Voornamelijk eenden, ganzen en zwanen, (familie eendachtigen (Anatidae, orde Anseriformes)), kunnen met dit virus worden besmet, waarbij de gevoeligheid voor de ziekte per soort zeer verschillend is. Muskuseenden behoren tot de zeer gevoelige dieren.

In het boek Infectious Diseases of Wild Birds wordt aangegeven dat in Amerika uitbraken hoofdzakelijk voorkomen vanaf het eind van de winter tot en met juni, waarbij de meeste uitbraken in de periode maart – juni liggen. In Amerika zijn in deze periode de omstandigheden gunstig voor een uitbraak: seizoensinvloed, vogeltrek en fysiologische stress. De weersverandering behorende bij het seizoen en hoge concentraties watervogels door de vogeltrek faciliteren ziekte overdracht, en fysiologische stress kan voor een verlaagde weerstand zorgen, waardoor de dieren mogelijk bevattelijker zijn voor het virus. Fysiologisch stress kan ontstaan door o.a. vogeltrek, start van het broedseizoen, concurrentie en overbevolking.

Dieren kunnen het virus via de bek en de cloaca binnen krijgen. Niet alle dieren worden ziek. Bij sommige watervogels komt het voor dat ze zelf niet ziek zijn, maar wel het virus een aantal jaar bij zich dragen en kunnen uitscheiden. Het is niet mogelijk om aan een ziek of dood dier aan de buitenkant te zien of het eendenpest betreft of niet.

Eendenpest vormt geen gevaar voor andere (water)vogels, zoogdieren of mensen.

Eendenpest is geen meldingsplichtige ziekte. Er bestaat geen protocol hoe te handelen bij het uitbreken van eendenpest. Het is echter wel belangrijk om ziekteverspreiding tegen te gaan en te voorkomen dat het zich naar populaties in de omgeving verspreid. Overbevolking is vaak mede-oorzaak van een uitbraak, het is daarom beter om concentraties van gevoelige te vermijden. Het advies is om de muskuseenden en andere eendachtigen niet te voeren om concentraties van dieren te voorkomen. Gehouden eendachtigen kunnen tegen eendenpest worden ingeënt.

Voor het melden van dode vogels hangt het van het aantal dode vogels, de soorten en evt. verdenking af, welke instantie gebeld moet worden. Kijk hier voor het Vogelsterftekaart.

Bron informatie eendenpest:
Hansen, W.R. & R. E. Cough, (2007) Duck Plague (Duck Virus Enteritis). In Thomas, N.J., D.B. Hunter & C.T. Atkinson (Ed), Infectious Diseases of Wild Birds (pp 87 – 107)