Toxoplasmose bij de rode eekhoorn: blijf dode dieren melden en aanleveren!

In 2014 werden in de zomer en herfst enkele honderden dode eekhoorns gemeld. Er kwamen zelfs berichten dat eekhoorns dood uit de boom vielen. Onderzoek dat het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) samen met de Zoogdiervereniging heeft uitgevoerd, wees uit dat de meeste van de aangeleverde dieren in 2014 aan toxoplasmose waren overleden. Toxoplasmose wordt vaker bij eekhoorns aangetroffen, maar voor zover bekend is nog nooit eerder een dergelijk grote sterfte geconstateerd.

Resultaten onderzoek

Ook in 2015 werden gevallen van toxoplasmose (veroorzaakt door de parasiet Toxoplasma gondii), als doodsoorzaak bij eekhoorns vastgesteld. Deze ziekte staat beter bekend als kattenbakziekte, omdat de uitwerpselen van vooral jonge katten een belangrijke infectiebron zijn. Naast de onderzochte dode eekhoorns werden in 2014 en 2015 een kleine 400 dode eekhoorns gemeld. Nadat gescreend werd op dieren die (waarschijnlijk) door het verkeer waren omgekomen of als prooi, bleven nog een kleine 200 dieren over waarvan onbekend is wat de doodsoorzaak was. Daarvan zal een deel aan toxoplasmose gestorven zijn.

Locaties waar aan toxoplasmose gestorven eekhoorns zijn aangetroffen in 2014 en 2015 en locaties waar dode eekhoorns werden gemeld waarbij de doodsoorzaak onduidelijk is, maar niet onderzocht zijn.

De populatie van de eekhoorn is in Nederland over de periode 1996-2014 matig afgenomen. Theoretisch mag men verwachten dat in jaren na een voedselrijke herfst (veel zaad van eik en beuk, ook wel mast genoemd), veel eekhoorns aanwezig zijn en in jaren na een herfst met weinig of geen mast de populatie afneemt. In jaren na mast kan de populatie pieken, maar ook op een relatief laag niveau blijven. Blijkbaar spelen er nog andere factoren mee die kunnen voorkomen dat de populatie gaat pieken. Eén van die factoren zou ziekte kunnen zijn, waarbij (indirect) ook weersomstandigheden een rol kunnen spelen bij het optreden van ziekten.
De verwachting dat in 2014 de eekhoornpopulatie zich vanwege een redelijke hoeveelheid mast van eik en beuk in de herfst van 2013 en de zachte winter van 2013/2014, zou herstellen, is maar deels uitgekomen. Mogelijk is dit veroorzaakt door de ziekte toxoplasmose die in 2014 optrad.

Inmiddels zijn de gegevens van het onderzoek beschikbaar en staan weergegeven in een artikel in het voorjaarsnummer van het blad ‘Zoogdier’:

Toxoplasmose bij de eekhoorn (pdf).

Blijf dode eekhoorns melden en aanleveren!

We zijn benieuwd hoe de eekhoornpopulatie zich verder ontwikkelt. Om beter zicht te krijgen op de invloed van ziekten op de populatieontwikkeling van eekhoorns en om in beeld te krijgen of toxoplasmose daarbij nog steeds een rol speelt, roepen de Zoogdiervereniging en het DWHC het publiek op om dode en zieke eekhoorns te blijven melden (www.telmee.nl of www.waarneming.nl). Daarnaast willen we het publiek vragen om verse dode dieren (maximaal 24 uur dood), die niet langs de kant van de weg liggen, veilig te stellen (niet invriezen, wel koelen als dat kan) en zo snel mogelijk aan te melden via de website van het DWHC (www.dwhc-dev.wp.hum.uu.nl), zodat de dieren eventueel voor onderzoek opgehaald kunnen worden.

foto: Margriet Montizaan

Het onderzoek door de Zoogdiervereniging naar de doodsoorzaak van de eekhoorns wordt mede mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuurfonds.

Tekst: Vilmar Dijkstra, Zoogdiervereniging en Margriet Montizaan, Dutch Wildlife Health Centre.