Voortplanting wasbeer in Nederland een feit

Tijdens monitoringsonderzoek naar otters in de Gelderse Poort, verscheen een wasbeer in beeld op een cameraval in de Rijnstrangen (zie foto’s op zoogdiervereniging.nl). Reden om even stil te staan bij deze exoot. Wat is het laatste nieuws omtrent dit dier in Nederland? Afgelopen augustus zagen gediplomeerde jagers voor het eerst in Nederland een volwassen wasbeer met vier jongen. Nu weten we dus dat de dieren zich hier voortplanten.

In de jaren dertig van de vorige eeuw verschenen de eerste wasberen in het wild in West-Europa. Deze destijds in Duitsland uitgezette dieren werden later nog aangevuld met ontsnapte exemplaren uit tijdens WO II gebombardeerde fokkerijen. Dit kleine begin heeft uiteindelijk geleid tot een Duitse populatie die momenteel geschat wordt op meer dan een miljoen dieren, en die jaarlijks met zo’n 12 tot 17 procent toeneemt. Hoewel er in Duitsland jaarlijks duizenden dieren worden gedood, is het duidelijk dat deze exoot onderdeel van de fauna zal blijven uitmaken.

Het grote aantal wasberen bij onze buren heeft bij ons nog niet tot hoge aantallen geleid. In Nederland worden wasberen vanaf de jaren zestig in het wild waargenomen, maar tot nu toe bedraagt het aantal meldingen niet meer dan enkele tientallen per jaar. Duidelijke tekenen van voortplanting waren tot voor kort nog helemaal niet waargenomen: in verreweg de meeste gevallen worden individuele dieren gespot. Afgelopen augustus werden er echter vijf wasberen gemeld bij Merkelbeek in oostelijk Zuid-Limburg. Bij navraag bleek het te gaan om een volwassen dier met vier jongen! Deze waarneming zou voor ons land wel eens historisch kunnen zijn: de eerste zichtmelding van jonge wasberen in ons land. De waarneming is gedaan door gediplomeerde jagers (dus met bekend geachte kennis van alle middelgrote tot grote zoogdieren in Nederland), die de wasberen in het licht van een lichtbak goed konden zien. Aan de waarneming wordt dus niet getwijfeld, alleen is er helaas geen foto van deze ontmoeting gemaakt. De allereerste aanwijzing van voortplanting van wasberen in Nederland stamt uit 1987: toen werd bij Arnhem een vrouwtje doodgereden dat drachtig bleek te zijn geweest van vijf jongen.

Medewerkers van ARK Natuurontwikkeling maakten wel opnames van wasberen. Elke winter doen vrijwilligers van CaLutra een monitoringsonderzoek naar de otter in Nederland. ARK Natuurontwikkeling draagt bij aan dit onderzoek door onder andere cameravallen in te zetten in de Gelderse Poort. Hoewel de cameravallen bedoeld zijn om otteractiviteiten waar te nemen, leveren deze cameravallen ook een schat aan informatie over onze fauna. Zo werden er al eerder opnames gemaakt van reeën, vossen, marters, wilde zwijnen en in dit geval dus van een wasbeer.

Dode wasberen melden

Puur om het feit dat de wasbeer een exoot is heeft hij al geen goede naam, maar het dier is ook een potentiële drager van ziekteverwekkers. Dode exemplaren zijn daarom interessant voor het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het DWHC en RIVM hebben  de afgelopen jaren onder andere onderzoek gedaan naar de wasberenspoelworm. Het RIVM-project stopt eind 2017, maar het blijft belangrijk om de besmettingsgraad van de wasberen in Nederland te volgen en dode wasberen dus te blijven melden. Tref je ergens een dode wasbeer aan, meld het dier dan op de site van het DWHC. In overleg wordt besloten of het dier kan worden opgehaald. DWHC heeft geen ophaaldienst die de dode wasbeer uit het veld ophaalt, maar wel een koerier die het in plastic zakken verpakte dier bij de melder (of een ander adres) kan ophalen. Het is belangrijk dat het dode dier zo koel mogelijk wordt bewaard (maar niet ingevroren) tot het wordt opgehaald. Heeft u de wasbeer toch al ingevroren? Vermeld dit op het meldformulier en bel op werkdagen dan even voor overleg.

Heb je het geluk om net zoals de medewerkers van ARK Natuurontwikkeling een wasbeer op de foto te krijgen of om bijvoorbeeld prenten te vinden, voer deze waarnemingen dan in op Telmee.nl of Waarneming.nl. Zo kunnen we samen een goed beeld krijgen van de verspreiding van de wasbeer in Nederland. Ga naar de website van de zoogdiervereniging voor het kaartje waarop de meldingen van wasberen vanaf 2012 weergegeven.

Tekst: Dick Bekker, Zoogdiervereniging; Melanie Pekel, ARK Natuurontwikkeling; Margriet Montizaan, Dutch Wildlife Health Centre.

Zie ook het artikel uit 2015: : Gevaarlijke wasberenspoelworm in Nederland. M. Montizaan & D. Bekker (2015). Zoogdier 2015, 26 (2): 18-19