Atoxoplasmose wordt veroorzaakt door een infectie met de protozoaire parasiet Atoxoplasma, . die recent is ingedeeld bij het geslacht Isospora, van de subklasse Coccidoa. Verschillende Atoxoplasma-soorten zijn geïdentificeerd en ze vertonen in het algemeen gastheerspecificiteit, d.w.z. de atoxoplasma-soort die kanaries infecteert, verschilt van de Atoxoplasma-soort die bij mussen de ziekte veroorzaakt. Deze eencellige parasieten hebben een levenscyclus met zowel een geslachtelijke als ongeslachtelijke fase.
Zangvogels (Passeriformes) blijken bijzonder gevoelig te zijn voor infectie met Atoxoplasma spp. en men denkt dat atoxoplasmose endemisch is in veel wilde zangvogelsoorten.
Vanwege de fecaal-orale aard van overdracht, wordt vaak een hoog aantal besmettingen waargenomen bij vogels in gevangenschap, zoals in dierentuinen, bij beschermingsprojecten, en in particuliere volières waar de infectiedruk bijzonder hoog kan zijn vanwege de hoge dichtheid waarin vogels worden gehouden met als gevolg hoge concentraties van ontlasting met oöcysten (de infectieuze stadia van de parasiet).
De laatste jaren is er toenemende aandacht voor het vaststellen van het infectie niveau bij wilde zangvogelsoorten, zoals bijvoorbeeld in Israël waar een prevalentie bij huismussen werd gerapporteerd van 70%; in ringmussen in Zweden was de prevalentie 57% en werd infectie geassocieerd met verminderde overleving en een lager paringssucces.
Bronnen
Gill H, Paperna I. Proliferative visceral Isospora (atoxoplasmosis) with morbid impact on the Israeli sparrow Passer domesticus. Parasitology research. 2008 Aug;103(3):493-9.
Halvarsson, P. 2016. Host-Parasite Interactions in Natural Populations. Digital Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertations from the Faculty of Science and Technology 1395. 43 pp. Uppsala: Acta Universitatis Upsaliensis. ISBN 978-91-554-9633-3.
Er is weinig informatie over de symptomen van infectie bij wilde vogels, maar berichten van atoxoplasmose bij gehouden vogels laten zien dat het vooral voorkomt bij jonge vogels en bij gestreste vogels. Bij jonge vogels is diarree en een vergrote lever te zien, bij gestreste vogels kan apathie, verlies van eetlust en gewichtsverlies worden waargenomen.
De seksuele fase van de Atoxoplasma levenscyclus vindt in de darmen van de gastheer plaatst en dit resulteert in infectieuze oöcysten die worden uitgescheiden in de ontlasting. Inslikken van voedsel of water verontreinigd met oöcyst-bevattende ontlasting is de gebruikelijke bron van infectie bij vogels. De parasiet ondergaat verschillende stadia van ontwikkeling in de witte bloedcellen die in het lichaam circuleren voordat ze de cellen binnendringen die de darmen bekleden waar weer oöcysten worden gevormd en de cyclus wordt voltooid.
Verschillende hygiënische maatregelen worden aanbevolen om het risico op verspreiding van deze ziekte te minimaliseren; deze zijn met name relevant voor mensen die betrokken zijn bij het beheer van gehouden zangvogelsoorten: aangezien de oöcysten maanden kunnen overleven in ontlasting, moeten volières regelmatig worden gereinigd en ontsmet. De kans op fecale besmetting van voedsel- en waterbronnen moet worden geminimaliseerd. Aangezien het waarschijnlijk is dat gehouden vogels door wilde vogels zijn geïnfecteerd, moeten de buitenverblijven zo worden ontworpen dat contact geminimaliseerd is.
